Gönül Dergisi | Kültür ve Medeniyet Dergisi Gönül Dergisi
Son yıllarda sporcular üzerinde yapılan araştırmalar gösteriyor ki, sadece fiziksel antrenman başarı için yeterli değil. Zihinsel hazırlık sporcunun performansını doğrudan etkiliyor. Sporcunun zihinsel olarak hazır olmadığı bir müsabakada, ne kadar iyi fiziksel kondisyona sahip olursa olsun başarıya ulaşması çok zor. Bu alanda yıllardır sporcularla çalışıyorsunuz. Zihinsel hazırlığın sporcu performansı üzerindeki etkilerini bizimle paylaşır mısınız?
Sporda fiziksel hazırlığın önemi kadar zihinsel hazırlığın önemi de çok büyüktür. Özellikle elit sporda zihinsel hazırlık çok daha önem kazanmaktadır. Zihinsel hazırlıkta sporcuların müsabaka anında dikkat ve konsantrasyonlarını sürdürebilmeleri ve doğru karar verme durumları sportif başarının temelini oluşturmaktadır. Herkesin bildiği gibi müsabaka motivasyonu ve saha içerisindeki uyum; yarışma ve maçlarda sonuca doğrudan etki eden faktörlerdir. Bu nedenle öncelikle bilişsel becerilerin sporcularda iyi olması ve performansı düşüren stresi iyi yönetme becerisiyle sporcuların zihinsel dayanıklılık düzeyi üzerine odaklanıyorum. Öncelikle bilişsel beceri düzeyinde sporcunun ihtiyacı olan seviyeyi belirleyip ona göre egzersizler yaparak sporcunun problem çözme becerisi, karar verme, dikkat ve konsantrasyonu üzerine çalışmalar yapıyorum. Sonuç olarak sportif performansta fiziksel hazırlık kadar, o fiziksel gücün kullanılmasına olanak sağlayan zihinsel becerileri geliştirmek de çok önemlidir. Özellikle de üst seviye müsabakalarda.
Stres ve kaygı özellikle genç sporcularda sık görülen bir sorun. Sizin yaklaşımınız nasıl? Örneğin millî takım seçmelerine girecek ya da önemli bir final maçı oynayacak sporcu, o baskıyı nasıl yönetebilir?
Kaygı ve stresi ayrı değerlendirmek gerekir çünkü sportif performans için belirli bir düzeye kadar strese ihtiyacımız var. Burada sporcuların ideal stresi yakalamaları için stres yönetimi tekniklerini öğretiyorum. Kaygı ise zihinsel bir problemdir. Kaygıyı ortadan kaldırmak için sporcularımla seanslar yapıyorum. Özellikle nefes teknikleri ve düşünceleri kontrol etme yöntemlerini öğretip belirlediğimiz hedeflere odaklanmalarını sağlıyorum. Kaygı ve aşırı stresin etkilerini sporcularıma öğretip örnek olaylar üzerinden bunları nasıl yönetmeleri gerektiğini önceden çalışıyoruz. Bazı cihazlar yardımıyla da antrenman ve müsabaka öncesi ölçümlemeler yaparak sporcularımın zihinsel olarak en ideal noktada olmalarını sağlıyorum.
Uzun dönem başarısızlık yaşayan sporcuların psikolojisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Sürekli çalışmasına rağmen istediği sonucu alamayan, bu yüzden motivasyonu düşen sporcularla nasıl çalışıyorsunuz? Bu durumu aşmış başarılı örnekler paylaşır mısınız?
Bu durumda öncelikle temel sorunun ne olduğunu belirleyip sporcunun ihtiyacını tespit ediyorum. Kronik başarısızlık durumlarında sporcularda kalıcı bazı zihinsel problemler olabiliyor. Örneğin, bir sporcumda uzun süreli başarısızlık durumunda panik ataklar ve krizler oluşuyordu. Öncelikle bu durumları stres yönetimi uygulamaları ve neurofeedback uygulamaları ile düzeltip sporcumu müsabaka hedeflerine odakladım. 1 yıllık bir çalışma sonrası hem Türkiye şampiyonu oldu hem Tunus’ta düzenlenen bir turnuva da şampiyon olarak ilk uluslararası kupasını kazandı.
Beyin-beden ilişkisi açısından beslenmenin önemi büyük. Kitabınızda da detaylı şekilde ele almışsınız. Özellikle hangi besinler zihinsel performansı artırıyor? Müsabaka öncesi ve sonrası beslenme düzeni nasıl olmalı?
Bu konuda her sporcunun metabolizmasının farklı olduğunu ve branşına göre de farklı beslenme programlarının olması gerektiğini söyleyebilirim. Benim sporcularıma yaklaşımım bilimsel veriler üzerine oluyor. Sporcunun vitamin ve mineral ihtiyacının ne olduğunu tespit ettikten sonra özellikle zihinsel beceriler için gerekli olan besleme programını oluşturup gerekli destek besinlerini ve vitaminleri öneriyorum. Sportif performansı artırıcı takviyeler için spor eczacıları ve beslenme uzmanlarıyla çalışıyorum. Kitabımda da belirttiğim besinler ve takviyeler beyin ve beden için en çok yararlı olanlar. Ancak bu noktada yine uzmanlara danışılarak takviyeler alınmalıdır. Bu konuda maalesef çok fazla bilgi kirliliği var.
Dijital çağda sporcuların zihinsel gelişimi için yeni imkânlar ortaya çıkıyor. Online uygulamalar, sanal gerçeklik teknolojileri, yapay zekâ destekli sistemler… Bu teknolojileri sporcularınızla nasıl kullanıyorsunuz? Avantaj ve dezavantajları neler?
Teknolojinin doğru şekilde kullanılması, hem sportif hem de akademik başarı için çok doğru ve gerekli bir olgu. Bu noktada ilk önerim 14 yaşına kadar çocukların özellikle akıllı telefonlardan uzak durması. Çünkü bu yaşa kadar ekran başında geçirilen her saat çocuklarda dikkat bozukluğuna yol açıyor. Uzman denetiminde ve kontrolünde yapılan uygulamalar ve zihinsel gelişim sağlayan programlar ise çok faydalı. Daha önce de söylediğim gibi neurofeedback ve biofeedback yöntemlerini ben de kullanıyorum. Burada önemli olan ihtiyacın belirlenip ona göre uygulamaların yapılması.
Çocuklarının hem fiziksel hem zihinsel gelişimini desteklemek isteyen ailelere önerileriniz neler? Özellikle hangi yaş gruplarında nelere dikkat edilmeli?
Kitaplarımda bu konulara daha detaylı değiniyorum. Ama özellikle gelişim çağındaki çocuklar için uyku ve beslenme çok önemli. Hem fiziksel hem de zihinsel gelişim için öncelikle testler yapıyoruz ve sonuçlara göre önerilerde bulunuyoruz. 7-8 yaşına kadar mümkün olduğunca teknolojik cihazlardan uzak durulmalı. 9-12 yaş arası akşam 8’den sonra teknolojik cihazları kullanmak özellikle zihinsel becerilere zarar veriyor. Bu yaşta ekran süresi günde 30 dk. olmalı. Ergenlik çağında ise çocukların doğada ve spor ortamlarında vakit geçirmeleri çok önemli. Ekran süresi gençlerde günde 1 saati geçmemeli.
Kitabınızda “Beyin Dalgaları ve Müzik” ilişkisine değinmişsiniz. Sporcuların performansında müziğin rolü nedir?
Sportif performansı yükseltmek için özel frekanslar ile seanslar yapıyoruz. Antrenman ve müsabaka öncesi dikkat ve konsantrasyonu geliştirici müzik ve frekanslar ile stresi azaltan müzik ve frekansları kullanıyorum. Bu konuda çokça araştırma var. Kitabımda da bundan bahsettim ve örnek müzikler önerdim.
Başarılı sporcuların ortak rutinleri var mı? Sizin sporculara önerdiğiniz müsabaka öncesi alışkanlıklar neler?
Bu konu kişiye göre değişebilir. Ama mutlaka bir rutin oluşturmak çok faydalı oluyor. Bireyin kendi fiziksel ve zihinsel durumuna göre yedikleri, içtikleri şeyleri bir rutin haline getirmesi gerekir. Zihinsel olarak ise çeşitli testler yaparak sporcu için en uygun hazırlık rutininin ne olduğunu buluyorum. Ona göre de sporcularıma bunu uygulatıyorum.
Oksidasyon, inflamasyon gibi biyolojik süreçlerin zihinsel performansa etkilerini araştırmışsınız. Sporcular için önerdiğiniz besin takviyeleri neler? Özellikle hangi vitaminler ve mineraller önemli?
Öncelikle her sporcunun her gün alması gereken bir magnezyum takviyesi var. Bunun dışında zihinsel beceriler için vitaminler ve mineraller ihtiyaca göre alınmalı. Sporcuların alkali durumda olması ve vücutlarının asidik durumda olmaması önemli. PH’ı yüksek su ve soda tüketmek, dikkat ve konsantrasyon artırıcı bazı takviyeleri almak da önemli. Bu konu ile ilgili detaylı açıklama kitabımda var.
Sporcular imgeleme tekniğiyle zihinlerinde neler çalışıyor? Bu teknik bir karatecinin vuruşlarını kusursuzlaştırmasında, bir atletin sprint çıkışını mükemmelleştirmesinde ya da bir okçunun nişan alma sürecini geliştirmesinde nasıl rol oynuyor?
İmgeleme de sembolik öğrenme ve neuromasküler yatkınlık kuramına göre hem kas hafızası hem de zihinsel olarak yeni nöron bağlantıları oluşturma süreci çalıştırılıyor. Zihinde hareketi canlandırma teknikleriyle birlikte beyin hareketi hem ilgili bölgelerde derin öğrenmeyi sağlarken bir yandan sinir sistemi vasıtasıyla kas hafızasını geliştiriyor. Böylelikle hareketin otomatik olarak yapılması ve performansın artması sağlanıyor.
Türk sporunun geleceği için zihinsel antrenman konusunda neler öneriyorsunuz?
Bu konuda olan gelişimlerden çok mutluyum. Son katıldığım 22. Spor Bilimleri Kongresinde birçok genç araştırmacının çalışmalarında benim yöntemlerimi kullandığını ve benim daha önceki çalışmalarıma atıfta bulunduğunu gördüm. Bu gelişmeler çok güzel. Türk sporcular arasında birçok elit sporcuya danışmanlık yapıyorum. Olimpiyatlarda yarışan, Dünya ve Avrupa şampiyonu olmuş sporcularım var. Her yıl rekorlar kıran ve ülkemizi yurt dışında temsil eden sporcularıma yenileri ekleniyor. Fiziksel hazırlık tek başına hiçbir zaman üst düzey performans için yeterli değildir. Zihinsel hazırlık sürecinin de iyi planlanıp fiziksel hazırlıkla birlikte yapılması gerekiyor. Bu konuda daha çok uzman kişinin alanda genç sporculara destek vermesini arzu ediyorum.
