Gönül Dergisi | Kültür ve Medeniyet Dergisi Gönül Dergisi
Çocuklarımıza Ramazan’ı ve İslam’ın güzelliklerini öğretmek, onlara hayatlarının en değerli hazinelerinden birini sunmak gibi… Peki bunu nasıl yapacağız? Öncelikle çocukların dünyasına girmemiz, onların anlayacağı dilden konuşmamız ve her şeyden önce sevgiyle yaklaşmamız gerekiyor. Amacımız sadece dinî bilgileri ezberletmek değil, güzel ahlakı ve Allah sevgisini kalplerine yerleştirmek.
Çocuklarımızın hem bu dünyada hem ahirette mutlu olmaları için değerlerimizi onlara oyunlarla, etkinliklerle, birlikte vakit geçirerek öğretebiliriz. Ben bu yazıda anne babalara ve eğitimcilere kendi deneyimlerimden yola çıkarak bazı öneriler sunmak, onlara bu yolda rehberlik etmek istiyorum. Böylece çocuklarımız Ramazan’ı ve İslami değerleri severek, anlayarak ve içlerine sindirerek öğrenebilirler.
Her yaştan çocuk için uygun, kolay uygulanabilir aktiviteler bulacaksınız yazımda. Tabii ki her aile ve her çocuk farklıdır. Siz de bu önerileri kendi ailenize ve çocuklarınıza göre uyarlayabilirsiniz.
EĞİTSEL AKTİVİTELER VE OYUNLAR
Ramazan Takvimi Oyunu
Ramazan ayının başında çocuğunuzla birlikte 30 cepli özel bir takvim hazırlayabilirsiniz. Bu takvimi yaparken renkli kartonlar, kumaşlar veya hazır cepli takvim kullanabilirsiniz. Her cebin içine farklı içerikler koyabilirsiniz: Kısa sureler ve anlamları, Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) çocukların anlayabileceği kısa hadisleri, günlük mini görevler, İslam hakkında bilgi kartları ve küçük sürpriz ödüller. Örneğin, görevler “Bugün üç kişiye selam ver” veya “Bir büyüğüne yardım et” gibi olabilir. Her akşam iftar öncesi veya sonrası aile ile birlikte o günün cebi açılır ve içindeki aktivite gerçekleştirilir. Ay boyunca tamamlanan görevler için bir puan sistemi oluşturulabilir ve Ramazan sonunda toplanan puanlarla özel bir ödül verilebilir.
Sadaka Kumbarası
Çocuğunuzla birlikte Ramazan başında özel bir kumbara hazırlayın. Bu kumbarayı süslerken İslami motifler kullanabilir, üzerine “Benim Sadaka Kumbaram” gibi yazılar yazabilirsiniz. Çocuğunuza her gün harçlığının küçük bir kısmını bu kumbaraya atmasını önerebilirsiniz. Bu süreçte ona paylaşmanın güzelliğini ve önemini anlatan hikâyeler okuyabilir, Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) cömertlik örneklerini paylaşabilirsiniz. Kumbaraya para atarken dualar okunabilir. Ramazan sonunda kumbarada biriken parayla çocuğunuzla birlikte bir yardım alışverişi yapabilir, ihtiyaç sahibi bir aileyi ziyaret edebilir veya bir yardım kuruluşuna bağışta bulunabilirsiniz.
Dua Ağacı
Evinizin görünür bir yerine kartondan veya gerçek dallardan bir ağaç yapabilirsiniz. Renkli kâğıtlardan yaprak şekilleri kesip hazırlayın. Her yaprağa çocuğunuzla birlikte seçtiğiniz kısa ve kolay duaları yazabilirsiniz. Her duayı öğrenirken anlamını konuşup, günlük hayatta ne zaman kullanabileceğinizi paylaşabilirsiniz. Örneğin; yemek duası, uykudan önce okunacak dua, anne babaya dua gibi. Çocuk duayı öğrendikçe yaprağı ağaca asabilir. Ramazan sonunda ağaç yapraklarla dolduğunda güzel bir kutlama yapılabilir.
AİLE İÇİ RİTÜELLER VE GELENEKLER
İftar Hazırlık Ritüeli
Çocukları iftar hazırlığına dâhil etmek hem aile bağlarını güçlendirir hem de Ramazan’ın önemini hissetmelerini sağlar. Sofra hazırlanırken tüm aile bir araya gelebilir. Çocuklar yaşlarına uygun görevler alabilir: Küçük çocuklar peçeteleri katlayabilir, büyük çocuklar tabakları yerleştirebilir. Bu sırada ezan vaktini beklerken Ramazan sohbetleri yapılabilir, dualar öğrenilebilir.
Sahur Geleneği
Çocukların sahura kaldırılması onları heyecanlandıran bir deneyim olabilir. Özel bir sahur lambası hazırlayabilir veya geleneksel davul seslerini dinleyebilirsiniz. Sahurda sade ama özel bir sofra kurulabilir. Bu vakitte ailece yapılacak sohbetler, paylaşılacak hikâyeler, orucun önemi ve değeri hakkında konuşmalar çocukların zihninde güzel anılar oluşturacaktır.
Teravih Yürüyüşü
Akşam namazından sonra camiye teravih namazına giderken aile ile yapılan yürüyüş özel bir ritüele dönüştürülebilir. Bu yürüyüş sırasında mahalle iftarları, sokak süslemeleri, komşuların selamlaşmaları gibi Ramazan’ın toplumsal yönünü çocuklara gösterebilirsiniz. Camide çocuklar için ayrılan özel alanlarda arkadaşlarıyla buluşmaları teşvik edilebilir.
Komşu Ziyaretleri
Ramazan ayında komşularla yapılan karşılıklı ziyaretler çocuklara İslam’ın komşuluk değerlerini öğretir. Komşulara götürülecek ikramlıkların hazırlanmasında çocuklar yardımcı olabilir.
Mukabele Geleneği
Evde veya camide yapılan mukabele programlarına çocukları da dahil edebilirsiniz. Yaşlarına uygun sure ve ayetler seçilerek onların da Kur’an okumayı öğrenmeleri teşvik edilebilir. Okunan ayetlerin anlamları çocukların anlayabileceği bir dille paylaşılabilir, böylece Kur’an’la bağ kurmaları sağlanır.
Bayram Hazırlıkları
Ramazan’ın son günlerinde başlayan bayram hazırlıkları çocuklar için heyecan verici bir sürece dönüştürülebilir. Bayramlık kıyafetlerin seçimi, evin süslenmesi, bayram şekerlerinin hazırlanması gibi aktivitelerde çocukların fikirleri alınabilir. Bu hazırlık süreci, Ramazan’ın güzel bir final ile taçlanmasını sağlar.
Bu ritüeller ve gelenekler, çocukların Ramazan’ı sadece bir oruç ayı olarak değil; manevi değerlerin, aile bağlarının ve toplumsal paylaşımın güçlendiği özel bir zaman dilimi olarak görmelerini sağlayacaktır. Her ailenin kendi dinamiklerine ve çocuklarının yaşlarına göre bu ritüelleri uyarlayabileceğini unutmamak gerekir.
SOSYAL SORUMLULUK VE YARDIMLAŞMA
Ramazan Gıda Paketi Hazırlama
Ramazan ayı başlamadan önce çocuklarla birlikte ihtiyaç sahiplerine verilecek gıda paketleri hazırlanabilir. Markete giderken alışveriş listesi çocuklarla birlikte oluşturulabilir. Bu sırada temel gıda maddelerini öğrenirken, başkalarının ihtiyaçlarını düşünmeyi de öğreneceklerdir. Paketleri hazırlarken her ürünün neden seçildiği, hangi ailenin nasıl faydalanacağı konuşulabilir. Bu aktivite çocuklara paylaşmanın ve yardımlaşmanın önemini somut bir şekilde gösterecektir.
İftar Sofrası Paylaşımı
Haftada bir gün komşularla veya ihtiyaç sahibi bir aile ile iftar sofrası paylaşılabilir. Çocuklar bu sofranın hazırlanmasında aktif rol alabilir. Böylece sofra bereketinin paylaşıldıkça artacağını, misafir ağırlamanın değerini ve başkalarını mutlu etmenin güzelliğini yaşayarak öğrenirler.
Yaşlı Ziyaretleri
Mahallede veya huzurevlerinde yaşayan yaşlıların ziyaret edilmesi planlanabilir. Çocuklar bu ziyaretler için küçük hediyeler hazırlayabilir, el işleri yapabilir. Yaşlılarla sohbet etmeyi, onları dinlemeyi ve saygı göstermeyi öğrenirler. Bu ziyaretler, kuşaklar arası bağın güçlenmesini ve yaşlılara hürmetin önemini kavramalarını sağlar.
Çevre Temizliği
Ramazan ayında mahalle, park veya cami çevresinde temizlik aktiviteleri düzenlenebilir. Çocuklar bu aktivitelerde görev alarak çevreyi temiz tutmanın önemini ve toplumsal sorumluluğu öğrenirler. İslam’ın temizliğe verdiği önem bu vesileyle pratik olarak aktarılabilir.
SEVGİ TEMELLİ İNANÇ EĞİTİMİ
Adım Adım Yaklaşım
İnanç eğitiminde acele edilmemeli, çocuğun gelişim düzeyine uygun bir hız benimsenmelidir. Önce sevgiyi, merhameti, paylaşmayı öğrenmesi sağlanmalı, sonra ibadetler ve diğer dinî kavramlar anlatılmalıdır. Her çocuğun kendine özgü bir öğrenme hızı olduğu unutulmamalı, kıyaslamalardan kaçınılmalıdır.
Doğal Öğrenme Ortamları
İnanç eğitimi formal bir ders gibi değil, günlük hayatın doğal akışı içinde verilmelidir. Parkta oynarken Allah’ın yarattığı güzellikler, sofrada yemek yerken şükür, yatmadan önce dua gibi doğal anlar değerlendirilmelidir. Bu sayede çocuk dinî kavramları hayatın doğal bir parçası olarak görür.
Olumlu Pekiştirme
Çocuğun olumlu davranışları takdir edilmeli, küçük başarıları kutlanmalıdır. “Allah seni çok seviyor!”, “Ne kadar güzel bir davranış yaptın!” gibi motivasyon artırıcı ifadeler kullanılmalıdır. Hataları eleştirilmemeli, yapıcı bir dille doğrusu gösterilmelidir.
Soru ve Merak Alanı
Çocukların dinî konulardaki tüm soruları ciddiye alınmalı, yaşına uygun bir dille cevaplanmalıdır. “Bu soru çok saçma.”, “Böyle şeyler sorulmaz.” gibi yaklaşımlardan kaçınılmalıdır. Soru sormaya teşvik edilmeli, merakı desteklenmelidir.
Aile İçi Tutarlılık
Anne baba ve diğer aile büyükleri arasında tutarlı bir yaklaşım sergilenmelidir. Biri katı kuralcı, diğeri çok esnek olmamalıdır. Ailede yaşanan dinî pratikler çocuğa güven vermelidir. Büyüklerin söyledikleriyle yaptıkları arasında tutarlılık olmalıdır.
Değerler Eğitimi
Merhamet, dürüstlük, yardımlaşma, saygı gibi değerler İslami bir bakış açısıyla ama zorlamadan öğretilmelidir. Bu değerler hikâyeler, oyunlar ve günlük yaşam örnekleriyle pekiştirilmelidir. Peygamberimiz’in (s.a.v.) hayatından örnekler bu değerleri somutlaştırmak için kullanılabilir.
Sevgi Dili Kullanma
Dinî kavramlar anlatılırken sevgi dili kullanılmalıdır. Allah’ın cezalandırıcı değil, seven, koruyan, bağışlayan yönü vurgulanmalıdır. İbadetler bir zorunluluk olarak değil, Allah ile kurulan güzel bir bağ olarak anlatılmalıdır.
Önemli İlkeler:
Her çocuğun özel olduğu unutulmamalı.
Yaş dönemlerine uygun anlatım kullanılmalı.
Soyut kavramlar somutlaştırılmalı.
Baskı ve zorlamadan kaçınılmalı.
Çocuğun duyguları önemsenmeli.
Olumlu örnekler kullanılmalı.
Aile içi iletişim güçlü tutulmalı.
Sabırlı ve tutarlı olunmalı.
Bu yaklaşımla yetişen çocuklar:
İnancı sevgiyle öğrenir.
Dinî değerleri içselleştirir.
Sağlıklı bir Allah algısı geliştirir.
Güven duygusu pekişir.
Manevi gelişimleri sağlıklı olur.
İbadetleri isteyerek yapar.
Dinî konularda sağlıklı bir bakış açısı kazanır.
Ramazan ayı, çocuklarımızın manevi dünyasını şekillendirmek için eşsiz bir fırsat sunuyor bizlere. Bu mübarek ayı onlar için unutulmaz kılmak, kalplerinde silinmez izler bırakmak ve en önemlisi İslam’ın güzelliklerini sevdirmek bizim elimizde. Yukarıda paylaştığım tüm bu aktiviteler, ritüeller ve yaklaşımlar, aslında birer araç. Asıl hedefimiz çocuklarımızın kalbine Allah ve Peygamber sevgisini yerleştirmek, onları değerlerimizle donatmak ve hayatlarını anlamlı kılacak manevi bir pusula kazandırmak. Unutmayalım ki bugün attığımız her tohum, yarın kocaman bir ağaca dönüşecek ve meyvelerini sadece bu dünyada değil, ahirette de verecek. O halde gelin, çocuklarımızın Ramazan’ını bir şölene dönüştürelim ve onlara hayatları boyunca yanlarında taşıyacakları değerli bir hediye bırakalım.
