Gönül Dergisi | Kültür ve Medeniyet Dergisi Gönül Dergisi
Egzersiz, belli bir plan ve amaç dâhilinde yapılan hareketler, aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Egzersiz yaparken fiziksel bütünlüğü zorlayıcı hareketlerden kaçınılır ve amaç beden ve ruh sağlığını korumak, geliştirmektir. Bu kısım önemlidir çünkü çoğu zaman “spor” ile “egzersiz” kavramları birbirinin yerine kullanılıyor. Aralarındaki fark ise şöyledir:
Spor belirli bir planlı ve programlı antrenman programı gerektiren, mücadele ve yarışmaya hazırlayan çalışmalardır. Bu yüzden spor yapanlar kendi kuvvet, dayanıklılık, esneklik, koordinasyon, sürat gibi biyo-motor özelliklerini geliştirmek için fiziksel olarak zorlayıcı hareketler yaparlar. Egzersiz ise sağlıklı yaşamak veya ruh sağlığını korumak amacıyla yapılan düşük şiddetli hareketlerdir. Görüldüğü gibi spor yapmak profesyonel bir iştir ve sporcu olmayan kişilerden spor yapması beklenemez. Bu yüzden sporcu olmayan kişilerin egzersiz yapmaları gerekmektedir. Bu noktada fiziksel aktivite ile egzersiz arasındaki farka da değinmek gerekmektedir. Fiziksel aktivite, yaptığımız her türlü hareketi içerirken, egzersiz planlanmış ve bir amacı olan hareketlerdir. En sık yapılan egzersizler: fitness çalışmaları, yüzmek, bisiklete binmek, yürüyüş yapmak, koşmak, pilates yapmak ya da yarışmacı olmadığımız halde bazı spor branşları yapmak (tenis, basketbol, futbol gibi…).
Egzersiz yapmanın vücudumuz üzerinde fizyolojik ve psikolojik olarak birçok olumlu etkisi olmaktadır.
EGZERSİZ YAPMANIN FİZYOLOJİK ETKİLERİ
Yapılan egzersiz çalışmalarının şiddetine ve sıklığına göre birçok faydası olmaktadır. En genel haliyle:
• Kas gücünü, kuvveti arttırır.
• Vücut dayanıklılığını geliştirir.
• Esnekliği arttırır.
• Vücuda alınan oksijen oranını arttırır ve kalp-dolaşım sisteminin fonksiyonlarını arttırır.
• Sağlıklı bir şekilde kilo alıp vermeye yardımcı olur. (İdeal kiloya ulaşılmasını sağlar)
EGZERSİZ YAPMANIN PSİKOLOJİK ETKİLERİ
Günümüzde özellikle teknolojik gelişmelerle birlikte fiziksel hareket ve egzersiz yapma konusunda ciddi oranda düşüş görülmektedir. Obezite ciddi oranda artmakta ve neredeyse psikiyatrik ilaç kullanmayan insan kalmamaktadır. Egzersiz yapmanın psikolojik etkilerini şu şekilde açıklayabiliriz:
1. Depresyon ve kaygının azalması – Duygu durumun dengelenmesi
Ülkemizde ve dünyada ruh sağlığı bozukluklarının başında depresyon ve kaygı bozuklukları gelmektedir. Artık neredeyse etrafımızda anti-depresan kullanmayan yok denecek kadar azdır. Daha da önemlisi Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı açıklamaya göre 2020 yılında depresyonun, yeti yitimine ve ölüme neden olma açısından 2. sıraya yükseleceği tahmin edilmektedir. Yapılan bazı bilimsel araştırmalar incelendiği zaman egzersiz yapmanın depresif duygu-durumu azaltmada ve kaygı belirtilerini ortadan kaldırmada önemli derecede etkiye sahip olduğunu göstermiştir.
2. Benlik saygısının gelişmesi
• Özgüvenin artması, bireyin kendini kabul etmesi,
• İnsanlarla olumlu ilişkiler geliştirme,
• Özerklik ve kendi hayatında sorumluluk geliştirme,
• Kişisel gelişimine özen göstermesi,
• Amaçları doğrultusunda harekete geçme,
3. Yaşam kalitesinin artması
Egzersiz yapmak fiziksel ve psikolojik gelişimleri sağladığı için bireyin hem fiziksel hem de ruhsal olarak daha sağlıklı bir yaşamı olacaktır.
Görüldüğü gibi egzersiz yapmak aile hayatımızdan, iş, okul, eğitim, sosyal hayatımıza kadar tüm yaşantılarımızı etkileyecek çalışmalardır.
EGZERSİZ PSİKOLOJİSİ
Egzersiz psikolojisi, bireylerin egzersize katılımını ve devamını inceleyen bir bilim dalıdır.
Egzersiz yapmanın yukarıda saydığımız gibi birçok olumlu özelliği vardır. Tüm bu olumlu etkileri bilinmesine rağmen düzenli ve devamlı olarak yapılan egzersiz oranı çok çok düşüktür. İşte egzersiz psikolojisi insanların egzersize neden bu kadar az ilgi gösterdiğini, egzersize başlayanların neden bu kadar kısa sürede terk ettiğini araştıran ve bu konuda insanlara yardımcı olmaya çalışan bir bilim dalıdır.
İnsanların egzersize katılımları ve çabucak bırakmalarına ilişkin gözlemlerim şu şekilde:
Egzersize Başlama Amaçları
1. Özellikle bahar ayının gelmesiyle, kısa kollu t-şört ve daha açık giysiler giyileceği için çevreye karşı fit görünme arzusu.
2. Kilo verme, zayıflama
3. Kilo alma
4. Sağlıklı yaşamak, fiziksel bütünlüğü korumak
Bu gibi birçok farklı amaçla bireylerin fitness salonlarında veya başka alanlarda egzersiz yaptıkları görülmektedir. Buradaki amaçları 2 gruba ayırabiliriz. Birincisi çevreye iyi görünmek ve çevre tarafından beğenilmek için yapılan çalışmalar. İkincisi ise sağlıklı yaşam için yani bireyin kendisi için yaptığı çalışmalar. Her iki gruptan da bireylerin çoğu zaman egzersizi bıraktığı veya düzensiz yaptığı gözlenmektedir. Bu noktada egzersize devamı etkileyen faktörlerin incelenmesi gerekmektedir.
Neden bazı insanlar düzenli olarak egzersize devam ederken bazıları kısa sürede bırakmaktadır?
Egzersize Devamı Etkileyen Faktörler
Egzersize nasıl başlandığı aslında egzersize devamı etkileyen en önemli aşamadır. Arkadaşlarının baskısıyla mı, anne babasının zorlamasıyla mı, doktorun egzersiz yapman gerekiyor demesiyle mi?
Hedef belirlemek bu aşamada çok önemlidir. Başkalarının zorlamasıyla başlanan egzersizler fazla uzun sürmeden bırakılacaktır. Daha da kötüsü bireyin kendisine olan saygısını ve özgüvenini azaltacaktır. Bu yüzden “yarım bırakılacak işe hiç başlanmaması daha iyidir”.
Başlangıç aşamasında hedefler çok net olarak belirlenmelidir. Bireyin çalışmalarına motive olması ve daha da önemlisi içsel motivasyona ulaşması açısından çok önemlidir.
Bireylerin kişilik özellikleri, yapacakları işe devamı etkileyen diğer bir noktadır. Çabuk sıkılan, sabır ve sebat düzeyi düşük bireylerin egzersize devam etmesi beklenemez. Mutlaka kendi psikolojik gelişimlerini de sağlamalıdırlar.
Egzersiz çalışmalarını somut olarak görmek uzun ve düzenli çalışmalar istemektedir. Özellikle zayıflamak gibi fiziksel bir sonuç bekleniyorsa bu daha da uzun olabilmektedir. Bu yüzden aceleci bireylerin egzersize yoğun bir istekle başladıkları ve kısa sürede pes ettikleri görülmektedir.
Bu ve bunlar gibi birçok bireysel özellikler egzersize katılımı ve devamı etkilemektedir.
Sonuç olarak egzersiz yapmanın bireylerin fizyolojik ve psikolojik gelişimleri üzerinde çok önemli katkısı vardır. Bu özellikleri sayesinde birçok sağlık uzmanı tarafından önerilmektedir. Egzersiz psikolojisi egzersize katılım ve devamı inceleyen bir bilim dalıdır. Özellikle egzersize katılım ve devam etme konusunda sorun yaşayan bireylerin egzersiz ve spor psikolojisi uzmanlarından yardım almaları faydalı olacaktır. Bu şekilde yapılan egzersize katılım devam edecek ve elde edilen katkısı çok daha fazla olacaktır. Unutmayalım ki:
“Aktif ve sağlıklı yaşayan bireyler yaşadıkları sorunlara çözüm bulma konusunda da daha kararlı ve aktif olacaklardır.”
