Mükemmeliyetçilik Sporcuların Performansını Nasıl Etkiliyor? / Psikolog Ebru Kurtulget

Zihinsel dayanıklılık nedir? Zihinsel dayanıklılık nasıl arttırılabilir?
Zihinsel dayanıklılığı; başarısızlık ile mücadele etme veya başarısızlığa karşı direnme, ısrar etme ya da bırakmayı reddetme yeteneği olarak tanımlayabiliriz. Zihinsel dayanıklılığın geliştirilmesinde kişilik yapısı önemli bir role sahiptir. Uzman yardımıyla sporcuların kişilikleri üzerinde durularak ve böylece zihinsel dayanıklılıklarını geliştirici psikolojik destek verilebilir.
Sporda zihinsel dayanıklılığın önemi nedir?
Zihinsel dayanıklılık sporcular ve antrenörler için yoğun antrenman ve müsabaka dönemlerinde oldukça önemlidir. Başarılı ve yüksek performansa ulaşabilmek için fiziksel özelliklerle birlikte psikolojik olarak da sağlam olması beklenmektedir. Sporcuların belirlenen hedef ve başarıya ulaşabilmeleri, elde ettikleri derece ve başarıyı koruyabilmeleri, başarısızlık, sakatlık ve tükenmişlik gibi olumsuz süreçlerde daha çabuk toparlanabilmeleri için zihinsel dayanıklılıklarının olabildiğince sağlam ve yüksek olması gerekmektedir.
Mükemmeliyetçiliğin olumlu ve olumsuz tarafları var mı? Mükemmeliyetçiliğin normali nasıl olur?
Mükemmeliyetçiliğin olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar olumsuz yönlerini ele alırken bazı araştırmacılar hem olumlu hem de olumsuz yönlerinin olduğu üzerinde durmuşlardır. Normali nasıl olur sorusuna geldiğimizde, küçücük hatalara takılmak, hatalarla aşırı ilgilenmek, kendine hata şansı vermeyen bireyler gibi mükemmeliyetçiliğin olumsuz yanlarından ziyade; gerçekçi hedefler belirlemek, kendi potansiyelinin farkında olabilmek, kusursuz performansa ulaşamadığında dahi bundan zevk alabilen birey davranışlarını normal mükemmeliyetçiliğe sahip olarak tanımlayabiliriz.
Mükemmeliyetçilik cinsiyete göre farklılaşıyor mu?
Bazı araştırmalarda cinsiyet farklılık gösterirken bazı araştırmalarda göstermemektedir. Bazı araştırma sonuçlarını incelendiğimizde farklılığın olmaması kadın ve erkeklerin öz-eleştirilerinin benzer olduğu ve bu durumun her iki cinsiyette olduğu vurgulandığı; bazı araştırmalarda ise erkeklerin daha mükemmeliyetçi olduğu ve sebebinin, yaşanılan toplumda erkek ve kadınlara farklı görev ve sorumluluk yükleneceğinden kaynaklanabileceği düşünülmüştür. Bazı araştırmacılar ise kadınların daha mükemmeliyetçi olduğu sonucunu elde etmişlerdir.
Hatalarıyla aşırı ilgilenen sporcuların performansları ve beklenmeyen durumlardaki tepkileri nasıl olmaktadır?
Mükemmeliyetçiliği kişilik yapısı olarak düşündüğümüzde sporcuların davranışları ve verdiği tepkiler aslında kendi kişiliklerinden kaynaklanmaktadır. Uyum sağlanamayan mükemmeliyetçilikte hatalarla aşırı ilgilenme, sporcuların performanslarını olumsuz etkilemekte ve bu davranışın ileri boyuta gitmesi sporu bırakmaya kadar gidebilmektedir. Bundan dolayı sporcuların hatalarıyla ilgilenme düzeyi; performanslarını geliştirici, hatalarından ders çıkartarak tekrarını sergilememekten yana olmalıdır. Beklenmeyen durum karşısında kaygı düzeyleri yüksek olup stres ile başa çıkamazlar ve tükenmişlik yaşarlar.
Millî, elit sporcularla elit olmayan sporcuların mükemmeliyetçilik davranışlarını karşılaştırdığınızda nasıl bir sonuç ortaya çıkıyor?
Bizim yaptığımız çalışmada, millî atletlerin kişisel olarak daha yüksek standartları hedefledikleri bulunmuştur. Bu bulgulardan hareketle, millî atletlerin başarılı olduklarında bile en iyi olabilmek için mücadeleye devam etme ve standartlarını yüksek tutma hedeflerinin olduğu söylenebilir. Bazı araştırmalarda farklılık bulunmazken bazı araştırmalarda farklılık bulunmuştur. Bu farklılığın millî sporcuların lehine olduğu gözlemlenmiştir.
Atletlerin zihinsel dayanıklılık ve mükemmeliyetçilikleri arasında nasıl bir ilişki var? Yaptığınız araştırmada ne gibi sonuçlara ulaştınız?
Mükemmeliyetçiliğin olumsuz yönlerinin zihinsel dayanıklılığı da olumsuz etkileyeceği, olumlu mükemmeliyetçilik özelliklerinin ise zihinsel dayanıklılığı arttıracağı yorumu yapılabilir. Yaptığımız çalışmada bu iki kavram arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaştık. Kişisel standartları yüksek olan sporcuların zihinsel dayanıklılıklarının da yüksek olacağına, aile baskısını yoğun hisseden ve hatalarına çok fazla takılan sporcuların zihinsel dayanıklılıklarının da zayıf olabileceği bulgularını elde ettik.
Sporcuların mücadeleye devam etme konusunda konsantrasyonlarının yüksek olması için nasıl bir psikolojiye sahip olmaları gerekir, neler yapabilirler?
Kendi potansiyelinin farkına vararak ve bu doğrultuda gerçekçi hedefler belirleyerek ilerlemelidir. Mücadelenin henüz bitmediğini ve performansını sonuna kadar göstermelidir. Soğukkanlı, kararlı olmalı, beklenmeyen durum karşısında çabuk toparlanabilmelidir. Sporcuların olumlu mükemmeliyetçilik özelliklerini kazanmaları konusunda desteklenmeleri ve mükemmeliyetçiliğin olumsuz özellikleriyle de etkili bir biçimde baş edebilmeyi öğrenmeleri önemli görülmektedir. Zihinsel dayanıklılığın farklı psikolojik değişkenlerle çalışılması ile sporcuların performanslarını uzun süre nasıl koruyabileceklerini anlamak kolaylaşabilir.