Eğitim Yolunda… / Psikolojik Danışman Safinaz Çetin

Bir yaz tatilinin daha ardından yeni bir eğitim-öğretim yılı başlamış oldu. Okul zilleri çalındı, kapılar öğrencilere açıldı. Öğrenciler, eğitimciler ve eğitimin en temel taşı olan aileler, yeni bir sürecin içine girmiş oldular. Evinden ilk defa ayrılıp anasınıfına başlayacak olan çocuklardan tutun da üniversiteyi kazanan gençlere kadar, her dönemde hem heyecan verici hem de kaygı uyandırıcı bir yolculuktur eğitim. Bu yolculuk, kimi için annesinin elini sıkıca tutarken duyduğu tedirginliği, kimi için yeni arkadaşlıkların doğurduğu sevinci, kimi içinse geleceğe dair belirsizlikleri ve sorumlulukları beraberinde getirir. Eğitim hayatının her aşaması, bireyin sadece zihinsel değil; duygusal, sosyal ve manevi gelişiminde de belirleyici bir dönüm noktasıdır. Okul sıralarında öğrenilen bilgiler kadar, teneffüslerde kurulan iletişimler, öğretmenlerin rehberliğiyle kazanılan bakış açıları ve yaşanan deneyimlerin bıraktığı izler de kimliğin oluşumunu destekler. İnsan, okulda yalnızca ders kitaplarını değil; aynı zamanda kendisini, ilişkilerini ve hayatın anlamını okumayı da öğrenir.
Anasınıfına başlayan bir çocuk için çizgi çalışmasını tamamlamak, sınırlı alanları boyamak ya da makası doğru şekilde kullanmayı öğrenmek, kendi gelişim dünyasında büyük bir başarıdır. Tıpkı bunun gibi, üniversiteye yerleşip de ailesinden uzak, bambaşka bir şehirde kendi düzenini kuran, yeni arkadaşlar edinen bir genç için de attığı her adım, hayat yolculuğunda önemli bir başarıdır. Çünkü başarı, yalnızca akademik notlarla ya da büyük hedeflerle ölçülmez; yaşa, imkâna ve hayata yüklenen anlamlara göre şekillenir.
Okul, yalnızca akademik bilgilerin aktarıldığı bir mekân değildir; bunun yanında sosyal becerilerin kazanıldığı, duygusal dayanıklılığın geliştirildiği ve kişisel kimliğin inşa edildiği bir yerdir. Çocuklar günlerinin önemli bir bölümünü okulda geçirmektedirler. Okul sadece matematiği ya da tarihi öğretmez. Paylaşmayı, sabretmeyi, empati kurmayı ve sorumluluk almayı da öğretir. Bu noktada aileler ve eğitimciler olarak bizlere düşen görev, onların sağlam bir kişilik temeli üzerine hayatlarını inşa edebilmeleri için rehberlik etmektir. Onlara sorumluluk bilinci kazandırmak, öz güvenlerini desteklemek, yanlışlarını sevgi ve sabırla düzeltmek ve en önemlisi güzel ahlak sahibi bireyler olmaları için çabalamak çok kıymetlidir.
Anasınıfı ve ilkokul dönemi, eğitim yolculuğunun ilk adımı, temel taşların atıldığı en hassas dönemdir. Anasınıfı ve ilkokul, çocukların akademik becerilerinin yanında sosyal ve duygusal dünyalarını da inşa ettikleri bir yerdir. Bu dönemde çocuklar, ilk defa aile dışı bir sosyal çevreye girer; paylaşmayı, sıra beklemeyi ve duygularını yönetmeyi öğrenirler. Parmak kaslarını geliştirerek resim yapmak, makasla kâğıt kesmek veya harfleri tanımak gibi beceriler, onların zihinsel gelişimleriyle birlikte öz güvenlerinin ve bağımsızlık duygularının filizlenmesine de katkı sağlar. Aynı zamanda bu yaşlarda başkalarından gördükleri olumsuz davranışları da kopyalayıp sergileme eğiliminde olurlar. Bu kritik süreçte ailelere düşen en önemli görev, çocuklarına karşı suçlayıcı bir tavır takınmadan, sabırla yaklaşmaktır. Doğruyu ve iyiyi hem davranışla göstermeliler hem de çocuğu sıkmadan anlatarak zihin dünyasına attıkları tohumu özenle sulamalıdırlar.
Okulun güvenli, keşfedilecek bir yer olduğunu hissettirmek, ayrılık anlarında kaygıyı azaltmak için kararlı ve sevgi dolu bir duruş sergilemek, çocuğun adaptasyon sürecini hızlandırır. Okulun ilk günlerinde yaşanan ağlama krizleri veya okula gitme isteksizliği gibi durumlar oldukça normaldir. Bu anlarda sabırlı olmak, çocuğun duygularını anlamaya çalışmak ve öğretmeniyle iş birliği içinde olmak, bu geçiş dönemini kolaylaştırır.
Ailelerin okul-aile iş birliğini önemsemesi, çocuğun gelişimine yönelik en doğru adımların atılmasını sağlar. Öğretmenle düzenli iletişim kurmak, çocuğun okulda yaşadığı deneyimleri dinlemek ve onu sadece notlarına göre değil; çabasına ve gelişimine göre değerlendirmek, sağlam bir eğitim temelinin atılmasına yardımcı olur. Bu yaş döneminde en önemli başarı, akademik notlar değil; paylaşmayı, empati kurmayı ve yeni durumlara uyum sağlamayı öğrenmektir. Özellikle ilkokula başlayan çocuklar arasında “okuma yazmayı en çabuk öğrenme” yarışı, çocuğun öğrenme hızına ve gelişimine zarar verebilir. Her çocuk kendi hızında öğrenir ve gelişir. Önemli olan, her bir çocuğun kendi potansiyelini keşfetmesine olanak tanımak, çabasını takdir etmektir. Eğitim bir yarış değildir, her bireyin kendi benzersiz yolculuğudur. Anne ve babalara, bilhassa ilkokula yeni başlayan çocukları için “yarış” psikolojisine girmemeleri ve başka çocuklarla onları kıyaslamamaları tavsiye edilmektedir.
“Okumayı erken öğrenen çocuklar zekidir ve zeki olan çocuklar hayatta en iyi yerlere gelir.” şeklindeki algının ne kadar geçerli olduğunu bir düşünelim. Gerçekten de erken okuma becerisi kazanmak çocuğun bilişsel kapasitesi hakkında ipuçları verebilir; ancak bu durum tek başına onun gelecekteki başarısını garanti etmez. Çünkü bireyin hayatta ilerleyebilmesi yalnızca zekâya bağlı değildir. Duygusal olgunluk, sosyal beceriler, problem çözme yeteneği, sabır, azim, çalışkanlık ve en önemlisi ahlaki değerlerle birleşen bir karakter, başarı yolculuğunun belirleyici unsurlarıdır. Dolayısıyla başarıyı sadece erken okuma gibi tek bir ölçüt üzerinden değerlendirmek, insanın çok boyutlu gelişim sürecini göz ardı etmek olur.
Ortaokul dönemi, çocukluktan gençliğe geçişin en sancılı, bir o kadar da heyecan verici evresidir. Bu yıllar, ergenliğin getirdiği fiziksel, duygusal ve hormonal değişimlerle birlikte, kimlik arayışının yoğunlaştığı bir dönemdir. Çocuklar artık yalnızca ders notlarıyla değil; sosyal çevrelerindeki yerleri, akran ilişkileri ve “Ben kimim?” sorusuyla daha fazla ilgilenir. Kendi sınırlarını test etme, bağımsızlık arzusu, arkadaş gruplarının etkisi ve farklı kimlik denemeleri, bu dönemin doğal bir parçasıdır.
Ailelerin bu süreçte üstlendiği rol, gençlerin değişimlerine uyum sağlamalarına rehberlik etmek, onlara karşı anlayışlı ve sabırlı olmaktır. Gencin duygusal dalgalanmalarını anlamak, onun hislerini yargılamadan dinlemek ve sağlıklı bir iletişim kurmak, aradaki bağı güçlendirir. Aynı zamanda, özgürlük alanlarını kontrollü bir biçimde genişletmek, sorumluluk vermekten çekinmemek ve gence güvendiğini göstermek, onun sağlıklı ve dengeli bir birey olarak yetişmesine katkı sağlar. Bu dönemde, gençler hem kendilerini ifade etme hem de sınırlarını keşfetme ihtiyacı içerisindedir; aile desteği, onları bu süreçte güvenle yönlendirecek bir pusula gibidir. Ancak bu dönemde “Ben çocuğumla arkadaş gibiyim.” mantığında yaklaşmak sakıncalı olabilir. Çocuğu ile arkadaş olmaya çalışan ebeveynler, sınır koymakta ve otoriteyi korumakta zorlanabilirler.
Ortaokulda sıkça karşılaşılan sorunlar arasında akran zorbalığı, sosyal dışlanma, akademik başarı baskısı ve dış görünüşünü beğenmemekten kaynaklı bir öz güven eksikliği yer alır. Bu tür durumlarda, gencin yanında olduğunuzu hissettirmek, profesyonel yardım almaktan çekinmemek ve okul yönetimiyle iş birliği yapmak hayati önem taşır. Unutulmamalıdır ki bu yaşlarda gençler, duygusal bir limana ihtiyaç duyarlar; kendilerini anlayan, dinleyen ve değer veren bir yetişkinin varlığı, onların kendilerini tanıma yolculuğunda önemli bir faktördür.
Ortaokul dönemi fırtınalı ve inişli çıkışlı olabilir; ancak bu süreç, gençlerin kimliklerini keşfetmeleri, duygusal dayanıklılık kazanmaları ve sosyal becerilerini pekiştirmeleri için eşsiz bir fırsattır. Ailelerin ve eğitimcilerin görevi, bu fırtınalı yolculukta gençlere rehberlik etmek, onları desteklemek ve koşulsuz sevgiyle yanlarında olmaktır. Çünkü en sağlam rehberlik, gençlerin kendi ayakları üzerinde durabilmesi için onlara alan açmak ve güvenle büyümelerine eşlik etmektir.
Lise dönemi, ortaokulun getirdiği kimlik arayışının olgunlaştığı, gençlerin hem akademik hem de kişisel hedeflerini şekillendirmeye başladığı bir evredir. Bu yıllar, özgürlük ve sorumluluk arasındaki hassas dengelerin, bireysel tercihlerin ve geleceğe dair kaygıların yoğun şekilde hissedildiği bir zaman dilimidir. Gençler artık yalnızca ders başarısına odaklanmazlar; hangi mesleği seçecekleri, hangi üniversiteye gidecekleri ve yaşamlarını nasıl planlayacakları gibi büyük soruların cevaplarını bulmaya çalışırlar. Bu sorular, kimi zaman motivasyonu artırırken, kimi zaman da kaygı ve stres oluşturabilir.
Lise yıllarında gençlerin ahlaki değerleri şekillenmeye başlar, sorumluluk bilinci gelişir. Aileler bazen çocuklarının sadece ders çalışmalarını, sosyal faaliyetleri bir süreliğine ertelemelerini isterler. “Sınavlardan sonra!” diyerek çocuğun yetenek ve ilgi alanlarına vakit ayırmalarını istemezler. Bu süreyi zaman kaybı olarak değerlendirirler. Halbuki sosyal faaliyet içinde olmak, okul kulüplerinde liderlik yapmak, sosyal projelerde yer almak veya gönüllü çalışmalara katılmak, gençlerin hem öz güvenini hem de empati yeteneğini geliştirir. Bir öğrenci sosyal sorumluluk projesi kapsamında yaşlılarla vakit geçirip onların deneyimlerinden öğrenirken, bir başkası çevre bilinci kazanarak toplumsal farkındalık geliştirir. Tüm bu deneyimler, gençlerin sadece sınavlarda değil; hayatın her alanında güçlü ve bilinçli bireyler olarak yetişmelerine katkı sağlar. Dersleri ve hayatın içinde olan diğer her şeyi dengeli olarak sürdürmek, bunu alışkanlık haline getirmek çocuğun ileriki yaşlarında da kolaylık yaşamasını sağlayacaktır.
Lise dönemi hem fırsatlar hem de zorluklarla doludur. Gençler için bu yıllar, kendi değerlerini keşfetme, yeteneklerini fark etme ve geleceğe sağlam adımlarla ilerleme zamanıdır. Aileler ve eğitimciler için ise görev, gencin yanında durmak, onu cesaretlendirmek, kaygılarını yönetmesine yardımcı olmak ve koşulsuz sevgiyle rehberlik etmektir. Çünkü bir gencin hayat yolculuğunda en değerli yol arkadaşlığı, onu anlayan ve destekleyen yetişkinlerdir. Gençleri dinlemek, kaygılarını yargılamadan paylaşmalarına izin vermek, onları cesaretlendirmek ve gerektiğinde profesyonel destek sağlamak, sağlıklı bir gelişim için kritik öneme sahiptir.
Üniversite dönemi, gençlerin çocukluk ve ergenlikten sonra hayatın sorumluluklarını daha bağımsız bir şekilde üstlenmeye başladığı, özgürlüğün ve bireysel kararların ön plana çıktığı bir evredir. Artık öğrenciler, kendi yaşam alanlarını düzenlemek, akademik programlarını yönetmek, sosyal hayatlarını kurmak ve geleceğe dair planlar yapmak gibi pek çok sorumluluğu aynı anda taşırlar. Bu yıllar, gençler için hem büyük fırsatlar hem de ciddi sınavlarla dolu bir süreçtir. Örneğin, bir öğrenci evden ayrılıp başka bir şehirde kendi düzenini kurarken, yemek, temizlik, ders programı ve bütçe yönetimi gibi günlük yaşam becerilerini öğrenmek zorunda kalır. Tüm bu deneyimler, gençlerin hem bağımsızlıklarını hem de problem çözme yeteneklerini güçlendirir.
Üniversite yıllarında bireyin kimlik ve değer sistemi daha bilinçli bir şekilde oluşmaktadır. Gençler, değişik kültürler ve farklı düşüncede olan insanlarla tanışırlar. Hayatın anlamını kavrar ve amacına uygun bir hayat sürmek için çaba gösterirler. Bu amaç başta maddi unsurlar olsa da zamanla manevi anlamda bir amacın gerekliliğini hissederler. Meslek sahibi olmanın yalnızca para kazanma ile sınırlı olmadığını fark ederler. Güzel arkadaşlıklar kurmak, hayatını birleştireceği eşi özenle seçmek, insanlara yardımcı olmak gibi gayelerle adımlarını atarlar.
Gençlerin özgürlüğüne saygı göstermek, hatalarına öğrenme fırsatı olarak yaklaşmak ve gerektiğinde güvenli bir liman olmak, onların sağlıklı bir yetişkinlik yolculuğu için kritik öneme sahiptir.
Üniversite döneminde gençler, kendi ayakları üzerinde durmayı, özgür kararlar almayı ve sorumluluklarını bilinçli bir şekilde yönetmeyi öğrenirler. Bu süreç hem akademik hem de sosyal becerilerin pekiştiği, değerlerin ve karakterin olgunlaştığı bir zaman dilimidir. Gençler, bu yıllarda kazandıkları deneyimler sayesinde sadece mesleki başarıya değil; aynı zamanda hayatın her alanında sağlam ve bilinçli bireyler olarak ilerlemeye hazırlanırlar.
Hayat, her dönemde kendi zorluklarını ve sınavlarını beraberinde getirir; eğitim ise bu yolculukta insanın en güvenilir pusulasıdır. Okul sıralarında edinilen bilgi ve deneyimler, sadece akademik başarıya hizmet etmez; hayatın çeşitli yollarında doğru kararlar alabilmeye, güçlü karakterler geliştirmeye ve sorumluluk bilinci kazanmaya yardımcı olur. Ancak hiçbir yol yalnız yürünmez; bu yolda en değerli yol arkadaşları, öğrencinin yanında olan aileleri, onu anlayan öğretmenleri ve rehberlik eden eğitimcileridir. Onların desteği ve rehberliği, gençlerin karşılaştıkları zorlukları aşarken güvenle ilerlemelerini sağlar, öz güvenlerini besler ve hayatın inişli çıkışlarında dayanacakları köprüleri kurar. Eğitim yolculuğu, sadece aklı değil; kalbi de besleyen bir serüvendir. Bilginin yanında değerleri, ahlakı ve insani erdemleri kuşanan gençler; karşılarına çıkan engelleri daha sağlam adımlarla aşar, hayat yolunda umutla ve güvenle ilerler. İşte bu yüzden eğitim, yalnızca bir gelecek hazırlığı değildir. Eğitim aynı zamanda insanın kendini ve dünyayı anlamasının en kıymetli yoludur.