Gönül Dergisi | Kültür ve Medeniyet Dergisi Gönül Dergisi
Aylardır devam eden küresel bir salgın… Pandeminin ikinci dalgasında zirve yapan vaka sayıları… Rakamların insanlığa söylediği ise Covid-19’a yakalanan, hayatını kaybeden, iyileşen insanlar… İki milyona yaklaşan insanın hayatını kaybettiği devasa bir salgın… Tarihteki İspanyol salgınından sonra 21. yüzyılın bu kadar teknoloji ve gelişmeye rağmen başa çıkamadığı bir virüs… İnsanlığın alacağı alamadığı dersleri yıllarca konuşabiliriz.
Virüse karşı alınan tedbirlerden birinin bağışıklığı güçlendirmek, dengeli ve sağlıklı beslenmek olduğu daha da gerçeklik kazandı. Bu makalemizde Covid-19’un dünyaya yayılmasından sonra bağışıklığın güçlü olmasını sağlayan besinlerin, vitamin ve minerallerin öneminden bahsedeceğiz. Bilim dünyası Covid-19’un insan sağlığı üzerine olan etkilerini her geçen gün araştırmaya bilimsel makaleler sunmaya devam ediyor. Tedavi süreçlerini değerlendiriyor. Vitamin, mineral, bitkilerin ve birçok besinin sağlıklı ve dengeli beslenmeye olan katkıları, bağışıklık üzerine etkileri konuşulmaya devam ediyor.
Bağışıklık sistemi nedir?
Vücudumuzu hastalık yapıcı virüs, bakteri, parazit veya mantar gibi zararlı canlılara karşı koruyan, bu canlılarla savaşan, savaşmak için antikor ve savunma bileşenleri üreten bir sistemdir. Bu sistem, doğuştan Rabbimiz tarafından insana daha anne karnında verilen hayret edilecek derecede düzenli adeta akıllı, stratejik çalışır. Bilim insanlarının en çok üzerinde durduğu bu sistemde önemli rol oynayan birçok hücre, yapı ve organ bulunmaktadır.
Bağışıklık sistemi bir ordu gibidir. Her türlü teçhizat donanım asker ve mühimmata ihtiyacı vardır. Sağlıklı beslenme, düzenli bir yaşam, genetik yatkınlık, beslenme tercihleri, kötü alışkanlık ve bağımlılıklar dâhil birçok şeyden etkilenmektedir. Bağışıklık sisteminin en önemli özelliklerinden biri daha önce savaştığı mikropları tanır ve belleğine kaydeder… Yıllar geçse de unutmaz. Tekrar vücut aynı mikrop ile karşılaştığında hemen tanır ve onu kolaylıkla yenebilir, savaşabilir.
Bağışıklık sistemimiz iki tiptir. Aktif bağışlık, hastalığın çok hafif de olsa bizzat geçirilmesiyle oluşan bağışıklıktır. Pasif bağışıklık ise kuvveti azaltılmış antikorun veya değiştirilmiş mikrobun vücuda aşılanmasıyla oluşur.
Bağışıklık Sistemini Güçlendiren Etkenler
- Şüphesiz en önemli etken sağlıklı-dengeli ve düzenli beslenme… Az yağlı, düşük karbonhidratlı, bol lif, sebze meyve, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünlerinden olabildiğince tüketmek gerekli.
- Tabi ki beslenme ekonomik seviyeye, alım gücüne, yaşam kalite sınırlarına, çevresel ve yöresel faktörlere vb. göre çok fark edecektir. Ancak temelde ihtiyaç olan besinler dönüşümlü olarak alınıp tüketilebilir. Örneğin bir hafta meyve alınıp diğer hafta tüketilemeyecekse dahi, sebze ile o hafta değerlendirilebilir. Aynı şekilde kuru bakliyatlar B vitaminleri yönünden zengindir. En uygun fiyatta olan yumurta protein bakımından et kadar kıymetlidir.
Covid-19 Döneminde Vitaminler Mineraller
Bağışıklık sisteminin vazgeçilmez hem birebir rol oynayan hem de destek niteliği taşıyan vitaminler… C vitamini bakımından zengin içeriğe sahip limon, portakal, greyfurt, mandalina, nar, kivi vb. birçok meyve kış ayının vazgeçilmezleri arasında. Gün içerisinde en az bir porsiyon meyve tüketmek… Hepsini sık tüketme imkânına sahip değilseniz belirli aralıklarla meyve değişimleri yapabilirsiniz. Yazdan derin dondurucuya koyduğunuz vişneleriniz kompostolarınız varsa şimdi onları da tüketme zamanı…
B vitaminleri (B1, B2, B3, B6, B9, B12) ve demir bakımından zengin et ürünleri, bakliyat çeşitleri, sebzeler sofranızdan haftada en az bir ya da iki öğün eksik olmasa çok iyi olur… Sıcak kış çorbalarına tarhanayı ekleyebilirsiniz.
E vitamini müthiş bir antioksidan… Bu mevsimde rahatlıkla bulabileceğiniz ıspanak, tere, brokoli, yeşil yapraklılar, ayrıca fındık, badem, ay çekirdeği, zeytinyağı ve tabii ki balıklar da yüksek miktarda hem E vitamini hem Omega-3 ve Omega-6’yı aynı anda tüketerek birçok vitaminle yararlı bileşenleri almış olursunuz.
Kış ayına girdik artık güneş ışınlarına daha az maruz kaldıkça D vitamini seviyemiz de azalıyor. Beslenmemizde bu vitamin az olarak alınırsa bağışıklığınız alarm vermeye başlayacaktır. Covid-19 sürecinde D vitamini ile ilgili birçok klinik araştırma yapıldı. Covid hastalarının yoğun bakım süreçlerinde iyileşmeye olan etkisi üzerinden olumlu sonuçlar elde edildi. D vitaminin önemi bir kez daha ortaya çıktı.
D vitamini bakımından zengin başlıca besinler: Süt ve süt ürünlerinden ayran, peynir, ev yoğurdu, probiyotik maya ile mayalanmış ev yoğurdu, kefir, yumurta sarısı, ton balığı, somon, uskumru… D vitamini bakımından yetişkin ve çocuklar için damla, sprey veya kapsül şeklinde de alımı sağlanarak vücudunuzu destekleyebilirsiniz.
A vitamini de E vitamini gibi yeşil yapraklı, koyu renkli sebzelerde ağırlıklı olarak bulunur. Akşamları limonlu yeşil bir salata öğününüzde birçok vitamin ve mineral desteğinizi yerini getirebilir.
Çinko minerali bugünlerde yine en çok gündemde olan minerallerden. Çinkonun işlevsel özellikleri çok bilinmiyor ancak demirden sonra vücudumuzda en çok bulunan mineraldir. Metabolizmamızda sayısı 300’ü aşan farklı enzim ile hormon salgılanmasında önemli rol oynar. Ayrıca çinko hem beyaz hem de kırmızı kan hücrelerinin yapısına katılır, organların dokusunda yer alır. Bu özellikleri ile beslenmemizde ciddi bir yere sahiptir. Kabak çekirdeği, ıspanak, bezelye, kırmızı et, susam, beyaz mantar, yer fıstığı, sarımsakta bol miktarda çinko bulunur. Özellikle ishal rahatsızlığında, iştahsızlık durumunda yetişkin ve çocuklara ek şurup olarak tedavi desteklenebilir.
Bağışıklık sisteminin temel iki organı vardır. Birincisi kemik iliği, ikincisi timustur. Kemik iliği beyaz ve kırmızı kan hücreleri üreten kök hücrelerini üretirler. Timus göğüsün üst kısmında bulunan bir dokudur. Lenfositlerin bir kısmı timusta olgunlaşır ve kana karışırlar. Kemik iliği beslenmede bu açıdan değerlidir. Kemik iliğinde bol miktarda beyaz ve kırmızı kan hücreleri ile trombositlere dönüşen kan hücreleri vardır. Hem bağışıklığı güçlendirir hem de eklem ağrıları, kırık kemik tedavisine beslenmeyle destek olur. Kemik iliği evde kısık ateşte uzun süre pişirilerek kemikten ayrılması sağlanır. Sıvı bir forma dönüşen kemik iliği oda sıcaklığında yumuşak beyaz bir yağ kıvamına döner. Bu hali ile kokusu ağır değildir, pilav ve makarnalarda sebze yemeklerinde kullanabilirsiniz. Kuru bakliyat yemeklerinizi, çorbalarınızı kemikli et, ilikli kemik ile hazırlayabilirsiniz.
Şifalı Bitkiler ve Bitki Çayları
Her daim bitki çayı… Dinlenmenin, vücut yorgunluğunu almanın kimi zaman kendinizi ödüllendirmenin bir fincan hali.
Yeşil çay, kuşburnu, nane-limon, ıhlamur, adaçayı, kekik, melisa, papatya gibi bitkilerin çayları C vitamini ve bağışıklığı güçlendiren bileşikler sayesinde boğaz ve göğüs ağrılarınıza iyi gelir. Bedeninizi dinlendirir, kaygılarınızı azaltır, yorgunluğunuzu giderir. Kırmızı renkli meyvelerin çayında antioksidan içeriği yüksektir. Kırmızı meyveleri kadar çayın kokusu da içmenize davetiye çıkarır güzellikte.
Kekik çayı da yukarıda saydığımız bitkiler gibi solunumu rahatlatıcı, yüksek C vitaminine sahip bir bitkidir. Covid döneminde bu virüse yakalanan birçok kişi kekik çayı kullandıklarını ve fayda gördüklerini belirtmişlerdir.
Zeytin yaprağı çayı ve zeytin yaprağı ekstraktı da yine gündeme gelen diğer bir bitki. İçerdiği oleuropin maddesi (antiviral) ile Covid virüsünün etkisini azaltabilir. Covid-19 ile ilgili etkileşimini bilimsel araştırmalara konu edinen birçok çalışma ve makale mevcuttur.
Antiviral etkiye sahip bileşikler içeren bitkilerin virüse karşı daha kolay savaştığı bilinmektedir. Meyan kökünü de unutmayalım. Meyan kökü çayını ya da kış çayları içinde tüketerek antiviral etkisinden faydalanabilirsiniz.
Tabii ki bitkilerden hazırlanan kürler… Zencefil, zerdeçal, karabiber, bal karışımları…
Hekimlerin piri İbn-i Sina’nın birçok terkibi şu anda sağlıkçıların gündeminde. İşte birkaç terkibi:
• 250 gr kuru incir küp küp doğranır ve 1 litre zeytinyağıyla birlikte en az bir gece en fazla 5 gece karanlıkta bekletilir. Günde iki kere birer yemek kaşığı tüketilir. Astım ve solunum yolları rahatsızlıklarına iyi gelir, akciğerlerinizi besler. Aynı zamanda lif içeriği yüksek bu karışım sindirim sisteminizin de düzene girmesini sağlar.
• Bir su bardağı sıcak suya 2 yemek kaşığı bal, iki yemek kaşığı sirke ve iki yemek kaşığı limon suyu ekleyin. Bir tutam toz tarçın ekleyip sıcak sıcak tüketin. Vücut direncinizi arttıracaktır.
Covid-19 hayatımızdan çıkıp gidene kadar bu süreç zor geçecek. Hem bireysel hem de toplumsal olarak üzerimize düşen görev ve sorumlulukları yerine getirmeliyiz. Maske-mesafe-hijyen ve güçlü bir bağışıklık ile kendimizi ve sevdiklerimizi korumalıyız. Dengeli ve sağlıklı uyku, spor ve egzersiz ile sağlığımızı güçlendirmeliyiz…
Sağlıkla kalın…
