Covid-19’dan Korunmada D Vitamininin Önemi / Gıda Yük. Müh. Naciye Polat

Yeni bir düzen içinde yaşanıyor her şey. Sosyal hayatın kuralları değişti. Pandeminin etkisinde sağlık yeniden şekilleniyor. Bilim dünyası zorluklar içinde araştırmalarına, inceleme ve çalışmalarına devam ediyor, özellikle Covid-19 aşısı bulmaya harcıyor bütün enerjisini. Diğer taraftan Covid-19’a yakalanan hastalar üzerinde de araştırmalar sürüyor. Covid-19 vakası hastalar inceleniyor; yaş, cinsiyet, kilo, kronik rahatsızlık olmak üzere birçok yönden istatiksel veriler hazırlanarak bilim dünyasına yeni bilgiler katılıyor. Bu araştırmalarda sadece Covid-19’a yakalanmış değil, covid-19’a bağlı ölümlerde kişilerin de genel özelliklerine bakılarak veriler düzenleniyor. Bu araştırmalar içerisinde D vitamini ile ilgili yeni bilgiler sağlık gündeminde paylaşıldı.
D vitamini sağlık için çok önemli vitaminlerden sadece biri. D vitamini, güneş vitamini tabiriyle de bilinir. Bu vitamin ile ilgili öğrenmek istediğiniz bilgileri sizler için derledik…
D vitamini, güneş ışınları sayesinde vücutta miktarı artar, depolanır ve bağışıklığı güçlendirir. Yağda çözünen bir vitamin olmasından dolayı karaciğerde ve yağ dokusunda depolanır. Bu açıdan deri altında yağ tabakasında D vitamini mevcuttur. D vitaminin iki formu vardır. Birincisi bitkisel kaynaklı D2, ikincisi hayvansal kaynaklı D3’tür. Yapı bakımından farklı ancak işlevsellik olarak benzer özellikler gösterirler. Çoğunlukla sadece D vitaminleri olarak bilinirler.
Covid-19 ile D Vitamini Arasındaki İlişki Nedir?
D vitamininin Covid-19 ile arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk çalışma İspanya’da yapıldı. Bu araştırma dünyanın kontrollü yapılan ilk araştırması olarak yayımlandı ve çok yankı uyandırdı. Bu araştırmanın sonuçlarını genel olarak şöyle özetleyebiliriz:
Reina Sofia Üniversite Hastanesindeki çalışmaya Covid-19’a yakalanan 76 hasta katıldı. Bu hastaların 50’sine D vitamini verildi, kalan 26 hastaya D vitamini verilmedi. D vitamini almayan hastalar kısa süre sonra şiddetli semptomlar nedeniyle yoğun bakıma alındı ve tedavilerine devam edildi. D vitamini alan 50 hastadan sadece 1 tanesi yoğun bakıma kaldırıldı. D vitamini almayan iki hasta hayatını kaybetti. Araştırma sonuçlarında D vitamini kullanımının bir hastanın yoğun bakıma ihtiyaç duyma riskini 25 kat oranında azalttığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu çalışmanın yazarları: “D vitamini takviyesi ile Covid-19’dan ölüm oranlarını azaltmaya destek olacağını düşünüyoruz. Bunun için haklı gerekçelerimiz var ve bunun akut solunum yolları hastalıkları ile birlikte korona virüsün de insidansını (Hastalık insidansı belirtilen nüfusta belirli bir sürede ortaya çıkan yeni vakaların görülme hızı) ve şiddetini azaltabileceğini biliyoruz. D vitamini takviyesi ile bu vaka artışında ya da ikinci dalgada binlerce hayat kurtarılacaktır.” şeklinde açıklama yaptılar.
Diğer bir çalışma ABD’deki Northwestern Üniversitesi’nde yapıldı. Bu araştırma sonuçlarında ise sağlıklı/yeterli D vitamini seviyelerinin Covid-19 kaynaklı ölüm oranını yarı yarıya azaltabileceği belirtildi.
Chicago Medicine Üniversitesi’ndeki araştırmacılar; Covid-19 için test edilen hastaların retrospektif (geçmişe dönük bilimsel araştırma metodu) çalışmasında D vitamini eksikliği ve korona virüse yakalanma olasılığı arasında bir ilişki bulmuşlardır. Bu araştırmanın başyazarı hastanenin tıbbi şefi, MD, PhD. David Meltzer: “Bağışıklık sisteminin işlevi için D vitamini önemlidir. D vitamini takviye alımında daha önceki çalışmalarda viral kaynaklı solunum yolu enfeksiyonlarını riskini azalttığı belirtilmiştir. Bu araştırmada Covid-19 enfeksiyonu için de aynı şekilde riski azaltacağı gözlemlenmiştir. Araştırma ekibi korona test edilmeden önce bir yıl boyunca D vitamini değerleri ölçülen 489 Chicago Medicine hastasını inceledi. Tedavi edilmeyen D vitamini eksikliği olan hastaların (<20 ng / ml), yeterli vitamin seviyesine sahip hastalara oranla korona virüse yakalanma riski, testleri pozitif çıkma olasılığının neredeyse iki katıydı.” Bu araştırmalarla birlikte özellikle kronik rahatsızlığı olan, D vitamini eksikliği bakımından risk grubunda olan kişilere D vitamini takviyesinin yapılabileceğini bu şekilde korona virüse yakalanma oranı ile ölüm oranlarının düşürülebileceği belirtilmiştir. D vitamini ile ilgili yapılacak yeni araştırmalar ışığında sağlıklı ve etkili yeni verilere ulaşılacaktır. Dünyada yaklaşık bir milyar kişi de D vitamini eksikliği olduğu düşünülmektedir. Türkiye’de ise D vitamini eksikliği her 10 kişiden 9’unda görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü tarafından D vitamini eksikliği ve yetersizliği küresel çapta bir sağlık problemi olarak kabul görüyor. D vitamini eksikliği sonucu • Osteoporoz • Düşmeye bağlı kırık sayısında artış • Yorgunluk • Halsizlik • Tüm vücutta genel ağrı • Kemik ağrıları • Eklemlerde ağrı • Depresif ruh hali • Sık sık enfeksiyonlara yakalanma • Kas kütlesinde azalma Ayrıca kemik ağrısından yürüyememe, kuvvet kaybı oluşması, el ve ayak bileklerinde, omuz eklemleri ile parmaklarda ağrı ile de D vitaminin eksikliğinin ciddi sonuçları da ortaya çıkabilir. D Vitamini Değerleri Nasıl Değerlendirilir? Bu konudaki veriler şöyledir: • ≤10 ng/ml den düşük = ciddi eksiklik, • 10-20 ng/ml aralığında= eksiklik, • 20-30 ng/ml= orta seviyede eksiklik • ≥30 ng/ml = yeterli • 40-50 ng/ml = ideal, • >150 ng/ml ise toksik olarak değerlendirilir.
D Vitamininin Sağlık İçin Önemi
D vitaminin fonksiyonlarına bakınca sağlığımız için ne kadar önemli görevlerde yer aldığını görmekteyiz. Vücudumuzdaki başlıca etkileri şunlardır:
Sinir sisteminin çalışmasında
Bağışıklık sisteminin kuvvetli olmasında
Kemik ve iskelet sisteminde
Kalsiyum ve fosfor metabolizmasında ve bağırsaklardan emiliminde (Kemikler, kalsiyum ve fosforu D vitamini sayesinde alarak güçlenir.)
Parathormonun salınımının önlenmesinde rol oynar. Ayrıca birçok hastalık ve kanser türüne karşı koruyucu etkisi üzerine de araştırmalar vardır. Vücut metabolizmasında çok önemli etkileri vardır. D vitamini eksikliği, birçok rahatsızlığa davetiye çıkarmaktadır.
D Vitamini Eksikliği Bakımından Risk Altında Olan Kişiler
• Yeterli seviyede güneş alamayanlar
• Beslenmesinde D vitamini bakımından fakir olanlar
• Yaşlı kişiler
• Beslenme bozukluğu olanlar
• Gebe ve emziren kadınlar
• Kronik böbrek yetmezliği
• Kronik karaciğer hastalığı
• Kapalı ortamda çalışan kişiler
• Malabsorbsiyon (emilim bozukluğu) sendromları
• Obezite
• Osteoporoz ve Osteomalazi hastalığı olanlar
• Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullanarak güneş ışığından korunmaya çalışanlar
Yeterli seviyede D vitamini alındığı halde değerler düşük çıkabilir. Bunun sebebi bağırsaklarda D vitamini emiliminin engellenmesidir. Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve kistik fibrozis hastası olan kişilerde çoğunlukla bu emilim yeterli seviyede değildir. Barsak ve mideden bir kısmının çıkarıldığı ameliyatlar ile obezite tedavisinde uygulanan gastrik- bypass opersayonlar sonrasında da D vitamini değerlerinde düşüş görülebilir.
D Vitamini Hangi Yiyeceklerden Elde Edilir?
D vitamini bakımında zengin besinler
*Balık türleri özellikle somon, ton balığı, uskumru, sardalya

• Süt ve süt ürünleri (süt, peynir, tereyağı, yoğurt, kefir)
• Yumurta, brokoli, maydanoz, tatlı patates, tahıllı gıdalar ve mantar
  Beslenme yoluyla alınan D vitamini önce karaciğer ve böbreklerde aktif forma dönüştürülür, böylece etkisini aktif formuyla gösterir.
  Hiçbir gıda maddesinin günlük D vitamini ihtiyacını karşılayacak miktarda olmadığı araştırmalarda belirlenmiştir. Bu besinlerden alınmasının yanında en önemlisi D vitamininin %90-95 kadarının güneş ışınlarının etkisi ile sentez edilmesidir. Bu nedenle yine en önemli kaynak güneş ışınlarının etkisiyle sentezlenen D vitaminidir.

D Vitamini Eksikliğinde Neler Yapılmalı?
D vitamini besinlerden direkt ya da besinlere D vitamini eklenerek zenginleştirilmesiyle de alınabilir. D vitamini ihtiva eden maddeler ultraviyole ışığa maruz bırakılarak D vitamin içeriğiyle zenginleştirilerek tüketilebilirler. Güneş ışınlarını alacak şekilde cilt güneşlendirilmelidir. Cilt, güneş ışınları ile D vitamini sentezini gerçekleştirerek alabilir.
Direkt olarak derinin güneş ışınlarıyla D vitamini sentezlenmesi ile D vitamini eksikliği önlenebilir. Endokrin Topluluğu, uygulama rehberlerinde D vitamini eksikliği tedavisinde yaşa ve kronik rahatsızlıklara göre tedavi şekilleri önerisinde bulunmuşlardır. Bu önerileri sizlerle paylaşabiliriz:
• 0-1 yaş arasında D vitamini eksikliği olan bebeklerde; 2000 IU/gün ya da 50,000 IU/hafta vitamin D2 veya D3 altı hafta süreyle, bunu takiben kan 25(OH)D seviyesini 30 ng/mL’nin üzerinde tutabilmek için 400-1000 IU/gün idame tedavisi,
• 1-18 yaş arasında D vitamini eksikliği olan çocuklarda; 2000 IU/gün ya da 50,000 IU/hafta vitamin D2 veya D3 altı hafta süreyle, bunu takiben kan 25(OH)D seviyesini 30 ng/mL’nin üzerinde tutabilmek için 600-1000 IU/gün idame tedavisi,
• D vitamini eksikliği olan bütün erişkinlerde; 6000 IU/gün ya da 50,000 IU/hafta vitamin D2 veya vitamin D3 sekiz hafta süreyle, bunu takiben kan 25(OH)D seviyesini 30 ng/mL’nin üzerinde tutabilmek için 1500-2000 IU/gün idame tedavisi,
• Obez hastalarda, malabsorbsiyon sendromu olan hastalarda ve D vitamini metabolizmasını etkileyen ilaç kullanan hastalarda yüksek doz, en azından 6000-10.000 IU/gün D vitamini ile tedavi ve 3000-6000 IU/gün dozda idame tedavisi önerilmektedir.
Düzenli uyku D vitamininden daha fazla faydalanmanızı sağlıyor. Yapılan çalışmalar, günde beş saatten az uyuyanlarda D vitamini düzeyinin daha düşük olduğunu ortaya koyuyor. Narkolepsi ve huzursuz bacak sendromu gibi uyku bozuklukları, D vitamini düzeyi düşük olanlarda daha sık görülüyor.
D3 vit damla ekmek üzerine dökülüp alınabilir, direkt dile damlatılabilir. Suya dökülmemesi önerilir, bardağa yapışabilir ve istenen düzeyde vitamin alınmamış olur.
D vit3 ampul1 ml ise 300 000 IU D3 miktarına denk gelir. Kapsüller ise genelde 1000 IU, 2000 IU ve 5000 IU şeklinde temin edilebilir.
D vitamininin önemi pandemi döneminde bir kez daha ortaya çıktı. D vitamini değerlerine dikkat edilmeli, tüketilen besinlerle birlikte güneşten olabildiğince yararlanılmalı, düzenli uykuya özen göstermeli. Obezite ve fazla kilo birçok rahatsızlığın sebebi olduğu gibi D vitamini eksikliğine de sebep olmaktadır. Sağlıklı ve dengeli beslenme ile kendinize iyi bakın… Bol D vitaminli günler…
Sağlıcakla kalın…

KAYNAKÇA
1) The link between vitamin D deficiency and Covid-19 in a large population. Ariel Israel, Assi Albert Cicurel, Ilan Feldhamer, Yosef Dror, Shmuel M Giveon, David Gillis, David Strich, Gil Lavie
https://doi.org/10.1101/2020.09.04.20188268
2) COVID-19 corona virus pandemic. Worldometer. Updated August 12, 2020. Accessed August 12, 2020. https://www.worldometers.info/coronavirus
3) Grant WB, Lahore H, McDonnell SL, et al. Evidence that vitamin D supplementation could reduce risk of influenza and COVID-19 infections and deaths. Nutrients. 2020;12(4):988.
4) Medical societies advise on vitamin D in midst of COVID-19. Medscape. Published July 10, 2020. Accessed July 10, 2020. https://www.medscape.com/viewarticle/933715
5) Ali Daneshkhah, Vasundhara Agrawal, Adam Eshein, Hariharan Subramanian, Hemant Kumar Roy, Vadim Backman. The Possible Role of Vitamin D in Suppressing Cytokine Storm and Associated Mortality in COVID-19 Patients. https://doi.org/10.1101/2020.04.08.20058578
6) Aysun Genç, Duygu Gülmez Sevim, Aslı Tok Özen, Gülden Yılmaz. D Vitamininin Çeșitli Hastalıklardaki Nadir Kullanım Alanları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2015, 68 (2) DOI: 10.1501/Tıpfak_000000890
7) H. Turan AKKOYUN, Mahire BAYRAMOĞLU, Suat EKİN, Fikret ÇELEBİ. D Vitamini ve Metabolizma İçin Önemi. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 2014; 9(3): 213-219
8) Erkan Mesci, Nilgün Mesci, Afitap İçağasıoğlu.D vitamini eksikliğinin yorgunluk, gündüz uykululuk hali ve fiziksel aktivite düzeyi ile ilişkisi. Turk J Phys Med Rehab 2016;62(3):222-228 DOI: 10.5606/tftrd.2016.12258
9)Öncül Börekçi N. D Vitamini Eksikliği ile İlgili Güncel Bilgiler. Jour Turk Fam Phy 2019; 10 (1): 35-42. Doi: 0.15511/jtfp.19.00135.