Gönül Dergisi | Kültür ve Medeniyet Dergisi Gönül Dergisi
Laktoz intoleransınız var mı? Başka bir deyişle süt içtikten veya süt ürünleri olan peynir, çökelek, tereyağı, yoğurt, sütlü tatlılar vb. midede şişlik, bulantı, ishal veya kabızlık, hazımsızlık gibi rahatsız olduğunuz sağlık sorunları ortaya çıkıyor mu? Cevabınız evet ise sizde laktoz intoleransı var demektir. İntolerans; tolere edilmeyen, kabul edilmeyen anlamlarına gelir ki, hangi besin sindirilemiyorsa onunla birlikte söylenir.
Gıda İntoleransı; sebeplerinden en bilineni o gıdayı sindirecek/parçalayacak/daha küçük moleküllere ayıracak enzimlerin eksikliğidir. Bu enzimlerin az salgılanması veya eksik olmasından kaynaklanan rahatsızlıklar ortaya çıkar.
Süt ve süt ürünleri temel gıda olarak tüketiyoruz. Süt beslenmemizde yer alan ve sürekli olarak kullanılan değerli bir besin. İçerisinde karbonhidrat, yağ, protein ve birçok sağlıklı bileşene sahip. Laktoz da karbonhidrat yapısında olan o bileşenlerden biri.
Laktoz: Sütün karbonhidratlarından biridir. Halk arasında süt şekeri olarak da anılır. Sütün buharlaşmasıyla ortaya çıkan kristal yapısıyla görünen şekerdir.
Laktoz İntoleransı: Laktoz vücudun bağırsaktan kolayca emebileceği küçük moleküllere ayıran bir enzim olan laktaz tarafından parçalanır. Sindirim sisteminde parçalanamayan laktoz karın ağrısı, şişkinlik, ishal, gaz vb. gibi şikâyetlere neden olan bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Bebeklerin ek gıda döneminde ilk geçiş yaptıkları besinlerden biri olan süt birçok besinin de ana bileşeni. Anne sütünde laktoz içeren enzim bulunduğu için çoğunlukla laktoz sindirebilecek özelliğe sahiptir. İlk beş yaş dönemindeki çocukların laktoz intoleransı çok düşüktür. Büyüme ve gelişme dönemlerinde laktaz enzimi üretimi azalması veya bazı rahatsızlıkların yan etkisi olarak süt ve ürünlerini sindirememe rahatsızlığı ortaya çıkabiliyor. Tam da bu dönemden itibaren sütün vücudumuz tarafından sindirilip sindirilemediği ortaya çıkıyor. Birçok kişi de yıllar boyunca sütü ve ürünlerini tükettiğinde yaşadığı rahatsızlığın kaynağını bilemeyebiliyor.
Gıda intoleransının yaygın belirtilerinin içinde yaygın olarak karın ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı, ishal, kabızlık dışında, baş ağrısı, migren, gerginlik hissi, gaz ve kramplar, kusma da görülür.
Zaman içerisinde şikâyetleri artan tüketicilerin uzman doktor tarafından yapılan muayene ve tetkiklerle laktoza karşı hassasiyetlerinin olduğu ve sindiremedikleri ortaya çıkıyor.
Bu hastalıkta laktoz içeren gıdaların tüketim miktarı ile belirtileri arasında doğru bir orantı vardır. Yüksek hassasiyete sahip olan kişilerde çok miktarda süt, yoğurt, peynir gibi doğrudan laktoz oranı yüksek besinlerin tüketimi sonrası şikâyetlerin boyutu artar. Ciddi seviyede karın ağrısı, kusma, şişkinlik başlar ve bir iki gün boyunca da devam edebilir. Isıl işlem görmüş bisküvi, şekerleme, tatlı vb. ürünlerde aynı şekilde laktoz içerir ve etiketlerinde uyarıcı yazıları yer almaktadır. Bazı kişilerde laktoz intoleransı düşüktür çok tüketmesi sonrası şikâyetler başlarken bazılarında bir gofret içerisindeki miktar dahi rahatsızlığın artmasına sebep olabilir.
Laktoz intoleransı toplumun %75’inde görülebiliyor. Bazı ülkelerde bu oranlar değişebilir.
Bu rahatsızlığın iki sebebi vardır. Birincisi ve en fazla rastlanılan sebebi yaşla birlikte laktaz enziminin üretiminin azalmasıdır. Bu laktaz enziminin üretiminin az olması veya zamanla azalması genetik faktörlerle de ilişkisi olduğu düşünülmektedir. İkinci sebebi ise daha nadir olarak laktoz intoleransına neden olan mide rahatsızlığı veya çölyak hastalığı ile gelen sindirim rahatsızlıklarına bağlı gelişmesidir. Bu hastalıklarda oluşan tahribatlar sonucu laktaz enzimi üretimi azalır ve laktoz sindirilemez.
Laktoz gıda sektöründe çok geniş yelpazeye sahip çeşitli gıdaların içerisinde kullanılır. Süt ve süt ürünleri içeren her gıda laktoz intoleransına sebep olur.
*Süt, peynir, yoğurt, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, cips, sucuk, çikolata, pasta kurabiye çeşitleri, kremalı bisküvi vb.
*Peynir altı suyu da laktoz içerir ve gıda sektöründe çok iyi bir tutucu olduğu için tercih edilir. Etikette de bu bileşen yer alıyorsa dikkat edilmelidir.
Özellikle süt ve süt ürünleri Kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından da oldukça zengin besinlerdir, bu nedenle beslenmemizde sık sık tüketilir. Bu açıdan bu besinleri beslenme listesinden çıkarmak ciddi eksikliklere sebep olurken beraberinde birçok rahatsızlık yaşatabilir. Bu nedenle uzman kişiler tarafından bu mineral ve vitaminlerin takviyesi için destek almaları bağışıklıkları için daha iyi olacaktır.
Laktoz İntoleransında Tedavi yöntemleri Neler Olabilir?
Besin intoleransından en etkili tedavi yöntemi o besini içeren ürünleri tüketmemektir. Laktoz hassasiyeti için de aynısı geçerlidir. Laktoz beslenme ürünleri içinde en çok yer alan bileşenlerden olduğu için, bu rahatsızlığa sebep olan kişilerin çok dikkatli olması gerekir. Özellikle laktoz intoleransı yüksek seviyede olan kişiler süt ve ürünleri olmasa dahi herhangi bir ambalajlı ürünü tüketirken okumalıdır. Gofret, çikolata, bisküvi vb. ürünler dahil bir çok paketli üründe eser miktarda olması bile kişide rahatsızlık oluşturabilir.
Laktoz intoleransında bir başka tedavi yöntemi ise laktaz enzimlerinin kullanılmasıdır. Bu enzimler tablet şeklinde yutularak ya da besinlerin üzerine ekleyerek tüketilebilir. Laktaz enzim takviyelerinin etkinlikleri kişinin intolerans seviyesine göre değişim gösterdiği için bazı kişilerde etkisini göstermeyebilir.
Laktoza maruz bırakma şeklinde tıpta yer alan başka bir tedavi metodu ise günlük düşük düzeylerde laktoz tüketilmesiyle kişinin vücudun adaptasyonunu arttırmaktır. Bazı çalışmalarda düşük dozlarda günlük olarak laktoz alımı sayesinde 16 gün sonrasında şikâyetlerin belirgin miktarda azaldığı gözlemlenmiştir.
Probiyotik ve prebiyotiklerin günümüzde birçok faydası beslenme alanında ispatlanmıştır. Faydalı yönlerinden istifade edilerek laktoz intoleransı olan kişilerde de olumlu sonuçlar tespit edilmiştir. Sindirim sisteminde yarar sağlayan mikroorganzima olan probiyotikler ile lif içeriği yüksek prebiyotikler sindirim sisteminde laktoz parçalanmasına yardımcı olabilirler.
Günümüzde laktoz intoleransı olan hastaların sayısında artış gözlemlenmektedir. Süt ve süt ürünleri tüketimi sonrası rahatsızlık hissediliyorsa laktoz içeren ürünlerin tüketilmesi azaltılmalı veya bırakılmalı, sonrasında mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
Sağlık hep kıymetli,
Laktoza dikkat…
