Çalışan Anne Olmak / Uzm. Psikolog Aynur Sayım

Çalışan kadının kendi psikolojisinin etken olduğu sıkıntıları nelerdir?

Çalışan annelerin, çalıştıkları zamanı çocuklarına verememekten, onun yanında olamadıkları için suçluluk duygusu yaşadıklarından, hem evle hem işle ilgili sorumluluklar hem de çocuğuna iyi bir anne olma isteği ile fazlaca koşturmaktan, yapılacak işlere yetişememekten şikâyet ettiklerini sıkça görüyoruz. Çalışan anneler, pek çok rol arasında sıkışıp kaldıklarını ifade ediyorlar. Bu duygularla baş etmek için çocuklarını şımarttıklarını, istediklerini aldıklarını, bazen geri kalan tüm vakitlerini onlara ayırdıklarını görüyoruz. Hele ki eş sorunları ve annenin işiyle ilgili sorunları da var ise sorun daha da işin içinden çıkılmaz hale gelebiliyor.

Çalışan kadınların en büyük sıkıntılarından biri olan çocukları ile olan ilişkileri ve bakımı konusunda neler söyleyeceksiniz? Tavsiyeleriniz nelerdir?

Anne, “İzin süresi bitince çocuğumdan nasıl ayrılırım? O bensiz ne yapar? Başkası ona benim gibi bakabilir mi? Ben yanında olmadığım için çocuğum çok etkilenir mi?” gibi pek çok endişe ile işine başlayabiliyor. Burada asıl önemli olan şeyin, annenin olaylara yaklaşımı ve çocukla kurduğu ilişki şekli olduğunu özellikle vurgulamak gerekir. Anne çocuğa karşı çok korumacı ise, kaygılı bir anne ise çocuk da bu kaygıyı alacaktır. Anne sakin kalabilir ve işe dönme sürelerini kademeli olarak artırabilirse daha ideal olur. Ayrıca bakım verecek kişiye, anne işe başlamadan alışması da çocuğun şaşkınlık yaşamamasını sağlar. Böylelikle çocuk kendisini güvende hissedecektir. Ayrılma kaygısı olan çocuklarda anneden ayrılamama, anne giderken ağlama, sonrasında agresivite, uyum güçlükleri görülebilir. Bu tamamen anne-çocuk ilişkisi ile ilgilidir.

İlk 3 yaş anneye güvenli bağlanma açısından kritik dönemdir. Ama sağlıklı anne-çocuk ilişkisi sürekli birlikte olmak demek değil, birlikte oldukları zaman dilimlerindeki sağlıklı ilişki demektir. Ve çocuğu değişimlere yavaş yavaş adapte etmektir. Yani anne, çocuğu 6 aylıkken işe dönecekse, bakım verecek kişiye bir bağlanma oluşması için daha erken dönemde aynı ortamda bulunmalıdır. Kendi stres yönetimini başarabiliyor olması gereklidir. Bu dönemde annede depresyon gelişebilmektedir. Bu konuda bir uzman yardımı almak anneyi rahatlatacaktır.

Çocuğa, işe gidildiği nasıl anlatılır?

Bu zaman gelmeden önce anne, çocuktan kısa sürelerde ayrılmalıdır; örneğin anneanneye bırakmak gibi. Çocuk çok küçükse bu şekilde alıştırılmalı, işe gidiyorum ama geleceğim demeli; daha büyükse sözlü olarak da bunu anlatmak yeterlidir. Bu noktaya kadar süreç sağlıklı işlediyse zaten sorun çıkmayacaktır. Sorun çıkıyorsa hatalı tutumlar söz konusudur.

Eşler nasıl bir diyalog içerisinde olmalı? Özellikle çocuk konusunda ilişkileri adına neler yapılabilir?

Çocuğun büyümesi ve gelişiminden sadece anne sorumlu değildir. Anne ve baba bir arada, 1. derecede sorumludur. Bu nedenle anne kadar babanın da çocuğa yaklaşımı, tutumları ve anne babanın eş ilişkileri son derece önemlidir.

Anne ve baba çocukla ilgili iş bölümü yapmalıdır. Sorun varsa eşler aralarında konuşup karşılıklı beklentiler ifade edilmelidir.

Anne nasıl düşünmeli ve davranmalı?

Olumlu ve gerçekçi düşünerek “Benim çocuğuma doğru davranmam, iyi bir anne olmam, hep çocuğumun yanında olmama değil, ona karşı davranışlarıma bağlı.” düşüncesini benimsemelidir. Anne bu konuda zorlanıyorsa yardım istemeli ve yardım almalıdır.

Farklı yaklaşımlar var mı, anne kaygılı mı, ya da anne her şeye yetişme çabasının içinde gerçekten çocuğu duygusal olarak ihmal ediyor mu, bunları araştırıp çözüm bulmak gerekli. Akşamları çocukla geçirilen birebir aktif zaman dilimleri, oyun oynamak, sohbet, birlikte bir aktivite yapmak vs. özel zaman çalışmalarıdır. Anne ve baba çocuklarıyla özel zaman geçirmelidir. Çocukla kurulacak en iyi iletişim dili budur.

Suçluluk duygusu ile nasıl baş etmeli?

Aslında koşulları çok zor olan ya da anksiyetesi yüksek olan anneler bu duyguyu yaşıyor. Yardım talep etmek, mükemmeliyetçi düşünmemek gerekir. Bunu başaramıyorsa anne, psikoterapiden yararlanabilir.

Yanlışlar:

Çocuğa haber vermeden evden kaçmak,

Çocuğa bağırmak, sert davranmak, yargılamak (işe gitmem lazım, sen de artık alışmalısın)

Çocuğa duygusal, uygun olmayan açıklamalar yapmak (ben de istemiyorum ama mecburum, sorunlarımız var vs…)

Eve dönüşte maddi ödüllendirmeyi fazlaca yapmak,

Çocuğun her dediğini yapmak,

Çalışan annenin aşırı sorumluluk yüklenmesi normal mi?

Bu durum daha çok mükemmeliyetçi kişiliklerde görülüyor. Kuşkusuz hepimiz çocuklarımız için en iyisini istiyoruz, ama “Her şeyin en iyisi olsun, benim çocuğum her şeyi başarabilsin, hayatında hiçbir şey aksamasın, eksik olmasın.” düşünceleriyle yola çıktığımız zaman da çocuğumuzun kişilik gelişimini olumsuz yönde etkilemiş oluyoruz.

Mükemmeliyetçi kişiler nasıl düşünür? “Ben en iyisini yapmalıyım, hata yaparsam rezil olurum, insanların beni beğenmesi, beni onaylaması çok önemli, başarılı olmalıyım, her şeyin en iyisini yapmalıyım.” Böyle düşünen bir kişi her şeyi kontrol altında tutmalı, tüm riskleri kontrol etmelidir ki sonuç başarısız olmasın.

Kişi, bu düşüncelerle hedefe ulaşmak için hem kendi becerisini ortaya koyacak hem olağanüstü bir çaba sarf edecek hem hata yapmayacak hem de tüm süreçleri kontrol çabasına gireceği için, korkunç bir enerji sarf etmesi gerekecektir. Anksiyete, kaygı, duruma eşlik edecektir.

Çalışan Annenin Yaşadığı Güçlükler:

Bireysel Etkenler

Kişilik Özellikleri

Annenin Kendi Ruhsal Durumu ve Doğum Sonrası Depresyon

Annelik Rolüne Bakışı

Annelik Rolü ve Mesleki Rolün Birbirine Etkileri

Çalışan Annenin Rol Çatışmasının Diğer Alanlara Yansıması

Çevresel Etkenler:

Sosyo-Kültürel Etkenler

Annenin Mesleki Güçlükleri

Yakın Aile Etkileri vb.

Çalışan Eş Olmak:

Evlilik İlişkisi

Eşler Arasındaki İlişkinin Niteliği ve Sorumluluk Dengesi

Çalışan Anne ile Çocuk İlişkisi Nasıl Olmalı?

Herşeyden Önce Güvenli Bağlanma

Etkili İletişim

Çocuğun Bireyselleşmesi

Destekleyici Yaklaşım

Sevgi-Disiplin Dengesi

Çalışan Annelere Önerimiz: Hedefiniz Mükemmeli Değil, Mutluluğu Yakalamak Olmalı.